"Onların, ateşin karşısında durdurulup, "Âh! keşke dünyaya geri gönderilsek de, bir daha Rabbimizin âyetlerini yalanlamasak ve inananlardan olsak!" dediklerini bir görsen! Hayır! daha önce gizlemekte oldukları şeyler (günahlar) kendilerine göründü. Onlar dünyaya geri gönderilseler bile, yine kendilerine yasaklanan şeyleri mutlaka tekrar yaparlardı. Onlar kesinlikle yalancıdırlar." (En'âm, 6/27-28)
En'âm, 28. âyette, "Eğer dünyaya geri döndürülselerdi kendilerine yasaklanan şeyleri mutlaka tekrar yaparlardı" ifâdesi, mevzûmuz açısından çok önemlidir. Çünkü bu ifâdeyle, farazâ o insanlar dünyaya tekrar gelseler de, yine aynı şeyleri yapıp, Allah'ın yasak ettiği şeyleri işleyecekleri bildirilerek, insanların bu dünyaya neden bir kere daha gönderilmediklerinin hikmeti beyân edilmiştir.
Bu ayetin hikmetini şu an hayatımızda da yaşayabilmekteyiz. Mesela insan günah işlemenin kötülüğünü bildiği halde işlemektedir. Daha sonra pişman olup tövbe ettiği halde, aynı günahı ortam bulunca yeniden işlemektedir. Günah işlemenin mesuliyetini vicdanında hissettiği halde aynı günahı defalarca işleyebilmektedir.
İnsan tekrar dünyaya gönderilse, gaflete dalıp yine günah işleyecektir. Ayrıca bu ayet o insanların geleceğinden haber vermektedir. "İleride böyle pişman olacaksınız, öyleyse günahlarınızdan vazgeçin" diye ders vermektedir. İbret almak isteyenler için bu ayetler iyi bir derstir.
Cenâb-ı Hak, onların bu temennilerinin bir şaşkınlık eseri olduğunu dünyaya çevrilmiş olsalar yine menedildikleri inkâr ve tuğyana döneceklerini haber veriyor. Yıkanmış bir beyne, şartlanmış bir kafaya, katılaşmış bir kalbe, silinmiş bir vicdana, küflenmiş bir ruha sahip olan kişilerin dünyada da uzun yıllar tutuklu kaldıktan sonra yine eski yollarına dönüp amellerinin özentisini çektikleri her gün görülen ve duyulan olaylardandır. Ömrünün üçte ikisini zindanda geçirenlerin bile ıslah-ı nefs ettikleri pek az görülmüştür. Hele ideolojik bir saplantısı olur da o potada şekillenirse... Onların karakteri işte bu!. Ancak Allah'ın kendilerine hidâyet lütfettiği kişiler müstesna.
Elmalılı Hamdi Yazır, bu konuda şu izahatları yapmaktadır:
Sen bunların, bu kâfirlerin, yalanlayıcıların ateşe tutuldukları, tutulup da ah geri döndürülseydik de Rabbımızın âyetlerini, olayları ve sonuçları vuku bulmadan önce haber veren delilleri ve işaretlerini yalanlamasaydık. Biz de o müminlerden olsaydık dedikleri zaman hallerini bir görsen!.. O ne feci, ne kötü bir sonuç olacaktır. Başlangıçta hakkı inkâr edip yalanlayanlar, yanlış yola gidenler, neticede böyle ateşe düşer, hatalarının cezalarını görürler ve gördükleri zaman yaptıklarına ister istemez pişman olurlar da geri dönmek ve doğru gitmek arzusunda bulunurlar. Fakat zanneder misiniz ki bu kâfirlerin o zamanki pişmanlıkları ve iman etme arzuları ciddi ve doğru bir iman eseridir? Hayır, bundan önce gizledikleri kötülükleri, kışkırtıcılıkları, çirkin amelleri karşılarına çıkar, yüzlerine vurulur da bu ondandır, ondan rahatsız oldukları içindir. Yoksa geri çevrilmiş olsalardı yine dönecek, herhalde yasaklandıkları yasakları yapacaklardı. Şüphe yok ki bunlar bu sözlerinde, bu vaadlerinde yalancıdırlar.
Dünyada böyle kaç defalar başları sıkışmış, pişmanlıklar göstermişlerdir de ilk fırsatta yine eski yaptıklarını yapmışlardır. Ve demişlerdir ki: Hayat, şu bizim içinde bulunduğumuz alçak hayattan, dünya hayatından ibarettir. Biz öldükten sonra bir daha dirilecek, yeniden dirilip bir daha hayata gelecek değiliz ya... Ahireti görseler de dönseler yine böyle diyecekler ve öyle yapacaklardı. Küfür ve isyanlar bunlara bu kadar devamlı bir huy olmuş, onların karakteri haline gelmiştir. Bunun için ne dönebilirler, ne döndürülürler.(Elmalılı Tefsiri, İlgili ayetin tefsiri)
